Algemeen
De versterkte uitstoot van broeikasgassen (menselijk handelen) zorgt voor een stijging van de gemiddelde temperatuur op aarde. Dit leidt tot klimaatveranderingen waardoor onze gemeente voorbereid moet zijn op meer en extremere weersomstandigheden. Belangrijk is dat wij bovendien ons steentje bijdragen om – net als bij regionale en nationale initiatieven – de uitstoot van broeikasgassen te verminderen.
We willen de volgende doelen bereiken in de komende jaren:
- verlagen van het energieverbruik – en daarmee de energielasten – van onze inwoners, ondernemers, verenigingen en maatschappelijke partners;
- overschakelen van fossiele energiebronnen naar meer duurzame bronnen (waar mogelijk en economisch rendabel);
- versterking van het bewustzijn bij de inwoners van nut en noodzaak om duurzamer te leven;
- vergroten van circulariteit binnen de lokale samenleving.
Op zowel mondiaal, landelijk, regionaal als lokaal niveau is er steeds meer de urgentie om duurzaam handelen in onze samenleving te verankeren. Duurzaamheid en klimaatverandering is namelijk niet alleen een milieuvraagstuk met projecten, zoals aardgasvrij wonen, grootschalige opwek en klimaatadaptatie. Ook op sociaal gebied ontstaan problemen door de klimaatverandering, zoals energiearmoede. Op gezondheidsgebied nemen we maatregelen bij extreme hitte door het opstellen van lokale hitteplannen. Maar verduurzamen biedt ook kansen voor een gezonde leefomgeving en een gezonde leefstijl, denk aan meer biodiversiteit, gezonde biologische teelt van groenten, hergebruik van spullen, minder vlees eten, meer bewegen door op de fiets naar het werk te gaan, versteende wijken vergroenen, en dergelijke. Een gezonde leefstijl en een gezonde leefomgeving zijn allebei belangrijk. Bij een integrale aanpak kunnen we efficiënter samenwerken, eerder onze doelen bereiken.
In Neder-Betuwe en de regio Rivierenland zijn al verschillende visie- en beleidsstukken rondom duurzaamheid vastgesteld. De komende jaren zetten wij in op een versnelde realisatie van onze doelen. Daarom heeft het college in augustus 2022 het programmaplan duurzaamheid vastgesteld waarin de samenhang van onze doelen en de wijze waarop daar sturing aan wordt gegeven is opgenomen. Vanuit 5 deelopgaven wordt het programma vormgegeven, namelijk:
- Duurzame en gezonde leefstijl
- Nieuwe energievormen
- Toekomstbestendige leefomgeving
- Circulaire samenleving
- Bedrijfsvoering
Hoewel een paragraaf duurzaamheid niet verplicht is, kiest het college – vanwege het integrale karakter van deze opgave en het belang dat wij hier aan hechten – er vanaf 2023 bewust wel voor. Zoals deze paragraaf zal laten zien is duurzaamheid een opgave die vrijwel alle programma’s van deze begroting raakt. In deze paragraaf hebben we de belangrijkste onderdelen op het gebied van duurzaamheid verzameld. Deze paragraaf zal de komende begrotingen verder tot wasdom komen, waarbij ook centraal gerapporteerd wordt over de financiële cijfers.
Programma 1 Bestuur en dienstverlening
De klimaat- en duurzaamheidsopgave vraagt een andere manier van werken en denken. Intern, maar ook extern. Via de communicatieaanpak SAMENDETOEKOMST.NL worden alle informatiestromen samengebracht en is dit de plek waaronder alle communicatie uitingen hun plek vinden.
Wij werken hierbij veel samen in de regio Rivierenland. Niet alleen omdat het moet, maar juist om kansen liggen voor een efficiënte aanpak. Eerder werkten wij al aan een regionale energiestrategie 1.0. We kijken hoe we dit verder kunnen ontwikkelen naar een volgende stap in een Regionale energiestrategie 2.0. Ook op het gebied van klimaat werken wij nauw samen met onze regionale partners.
Programma 2 Openbare orde en veiligheid
Wij zetten actief in op het voorkomen van vandalisme en daarmee op een lange en duurzame levensduur van onze kapitaalgoederen. Daarmee wordt het gebruik van grondstoffen en materialen teruggedrongen. De vervoersmiddelen voor de BOA’s zijn elektrisch en daarmee reduceren we onze CO ₂ uitstoot.
Programma 3 Fysieke leefomgeving
De focus binnen dit programma ligt op de warmtetransitie en de uitvoering van de lokale adaptatiestrategie. Daarmee zetten we de stappen om de CO ₂ uitstoot terug brengen door energiebesparing en fossiele brandstoffen te vervangen voor hernieuwbare energie. Daarnaast gaan we inwoners en ondernemers helpen om gefaseerd van het gasnet los te komen. Voor de beschikbaar gestelde rijksmiddelen stellen we een pakket op aan energiebesparende maatregelen. Wij geven daarin zelf het goede voorbeeld. Wij verkennen hoe we ons vastgoed en vervoersmiddelen versneld kunnen verduurzamen.
Ook wordt circulariteit een steeds groter vraagstuk binnen de opgave duurzaamheid. Het huidige zwerfafvalprogramma zetten wij door. De focus ligt op het beter scheiden van afval en het hergebruiken van grondstoffen en producten. In 2023 starten wij met de AVRI de pilot CIRTEX waarin oude kleding wordt omgezet in andere bruikbare producten. De inzameling van incontinentiemateriaal zetten wij door.
Programma 4 Economie
We streven naar economische groei door te werken aan een goed ondernemersklimaat, goede ondernemersdienstverlening en een goede kwaliteit van onze werklocaties. Ondernemers ondersteunen wij bij het verduurzamen van hun bedrijfsmodel. We maken hen wegwijs in de regelingen die er voor hen zijn. Veel ondernemers zijn hier al mee bezig en goede voorbeelden lichten wij uit. Daarnaast nemen wij de lokale ondernemers mee in onze ambitie om meer duurzaam in te kopen. Daarmee wordt het een gezamenlijk groeiproces en behouden wij de mogelijkheden om lokaal te blijven inkopen.
Wij geven uitvoering aan het landschapsontwikkelplan. Daarmee zetten wij in op het vergroten van biodiversiteit. Wij verkennen de mogelijkheden om combinaties te maken tussen biodiversiteit, klimaatadaptatie en de vraag naar water van o.a. onze laanboomsector. Ook zetten wij in op het vergroenen van het openbaar gebied en particuliere terreinen. Naast een prettige leefomgeving helpt dit ook bij het voorkomen van hittestress.
Programma 5 Wmo, jeugdzorg en Participatiewet
In 2022 hebben wij uitvoering gegeven aan de regeling voor energietoeslag. Op Prinsjesdag heeft het kabinet haar plannen gepresenteerd rondom energiebesparende maatregelen en om energiearmoede tegen te gaan. Deze plannen worden – op het moment van schrijven van deze begroting – door het kabinet nog verder uitgewerkt. Ook in 2023 geven wij verder uitvoering aan de rijksregelingen ter voorkoming van energiearmoede. Dit doen wij in combinatie met vroegtijdige signalering en het voorkomen van problematische schulden.
Naast het dempen van de oplopende energielasten zetten wij ons in 2023 ook in voor een concreet pakket aan energiebesparende maatregelen. Dit pakket is gericht op structurele oplossingen. Via de communicatiecampagne samendetoekomst.nl geven we concrete handvatten (ook financieringsmogelijkheden) aan inwoners en ondernemers voor duurzame en gezonde keuzes.
Programma 6 Onderwijs, sport en welzijn
De voorbereidingen voor de uitbreiding van de Pantarijn is in volle gang. Hierbij worden tegelijkertijd duurzaamheids- en gezondheidsmaatregelen genomen door het gebouw bijna energie neutraal te maken (BENG) en te voldoen aan het programma van eisen Frisse scholen. Hiermee wordt gekozen voor een goede verhouding tussen kwaliteit, toekomstbestendigheid én kosten. Bij nieuwe investeringen zijn duurzaam bouwen en een gezond binnenklimaat het uitgangspunt.
In 2023 geven wij ook verder uitvoering aan het Lokaal Akkoord Neder-Betuwe Bloeit! Wij werken daarbij aan het bevorderen van een duurzame en gezonde leefstijl in een omgeving die hier structureel aandacht voor heeft en gezonde en duurzame keuzes stimuleert.
Neder-Betuwe heeft een sterke sociale cohesie en een rijk verenigingsleven. Via deze netwerken kunnen doelgroepen via een vertrouwd gezicht gestimuleerd worden voor het nemen van duurzaamheidsmaatregelen. In 2023 verkennen wij daarom de mogelijkheden om vrijwilligers in te zetten als duurzaamheidscoach.
7. Algemene dekkingsmiddelen, overhead, VPB en onvoorzien
Het duurzaam handelen van de organisatie levert een flinke bijdrage aan het realiseren van onze duurzaamheidsdoelen. Wij streven naar een situatie waarin dit standaard onderdeel uitmaakt van het dagelijks werk van de organisatie. Dat moet groeien. In 2023 passen wij ons inkoopbeleid aan en nemen daarbij onze ambities om duurzaam in te kopen mee. Ook verkennen wij de mogelijkheden om duurzaam handelen te stimuleren via onze besluitvormingsprocessen, subsidieverlening en de heffing van leges.
Vormen van een reserve duurzaamheid
In de exploitatie wordt toegewerkt naar een overzichtelijke begroting voor het programma duurzaamheid. Hieraan wordt een reserve gekoppeld. Deze wordt in deze begroting gevuld met de € 3 miljoen die vanuit het coalitieakkoord is vrijgemaakt voor duurzaamheidsmaatregelen. Hiervoor volgt nog een concreet maatregelenpakket dat aan de gemeenteraad wordt voorgelegd. Ook de rijksbijdragen voor concrete maatregelen worden gekoppeld aan de reserve. Over de door het rijk gereserveerde bijdragen voor medeoverheden aan het klimaatakkoord en aanvullend klimaatbeleid vinden nog gesprekken plaats tussen onder andere de VNG, het IPO en het Rijk. In 2024 wordt er een herijking uitgevoerd ten aanzien van de benodigde en beschikbare uitvoeringsmiddelen.